Ο μυκηναικός θολωτός τάφος στην Κωμιακή

Φωτογραφία από το εσωτερικό του θολωτού τάφου

Τμήμα της λιθοδομής στο εσωτερικό του τάφου

Φωτογραφία από την είσοδο του τάφου

Φωτογραφία από την είσοδο του τάφου με τμήμα της λιθοδομίας

Η είσοδος του θολωτού τάφου της Κωμιακής

Ερωτηματικά προκαλεί ο θολωτός τάφος της Χωστής στην Κωμιακή, μοναδική περίπτωση στη Νάξο καθώς οι θολωτοί τάφοι εμφανίζονται σποραδικά στις Κυκλάδες^[1] και πιθανόν άνηκαν σε τοπάρχες ή ήρωες. Ο τάφος αυτός ήταν συλλημένος και έτσι δεν μπόρεσε να χρονολογηθεί από τα κτερίσματά του αλλά τυπολογικά μπορεί να χρονολογηθεί στα τέλη του 15^ου π.Χ. αιώνα^[2]. Εφόσον, οι θολωτοί τάφοι βρίσκονταν κοντά σε οικισμούς, ανάλογα και με την σπουδαιότητα του προσώπου, πού βρισκόταν ο μυκηναικός οικισμός της Κωμιακής; Επίσης, έχει αναφερθεί ότι η Νάξος, ήδη από την μυκηναική περίοδο θεωρείται μονόπολή. Η ύπαρξη ενός άλλου οικισμού στην περιοχή της Κωμιακής, με τοπικές δομές εξουσίας, σε μικρότερο βαθμό από την Γρότα, δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς και η αποκάλυψη ενός οικισμού θα άλλαζε την εικόνα που έχουμε για το νησί.

---

[1] Στις Κυκλάδες έχουν βρεθεί τρεις θολωτοί τάφοι, της Χωστής στη Νάξο, στην Αγία Θέκλα της Μυκόνου που έχει χρονολογηθεί ανάμεσα στο τέλος της ΥΕ ΙΙΙΑ και την αρχή της ΥΕ ΙΙΙΓ περιόδου (ΠΑΕ 1979, σελ. 233) και στα Αγγελικά της Μυκόνου που έχει χρονολογηθεί μεταξύ των ΥΕ ΙΙΙΑ2 και ΥΕ ΙΙΙΒ1 περιόδους (ανάμεσα στο 1380 π.Χ. και το 1250 π.Χ.) Πηγή: Φιλανιώτου 2007, 128. Επίσης Βλαχόπουλος 2005, 88

[2] Μεταξύ ΥΕ Ι και ΥΕ ΙΙ. Φιλανιώτου 2003, 5

Ασημένιο σκεύος (ΠΚ ΙΙ 2700-2300 π.Χ.)

Πρόκειται για ένα σημαντικό εύρημα που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Απειράνθου, ένα από τα -μόλις-  τέσσερα συνολικά που έχουν βρεθεί στις Κυκλάδες και το μοναδικό που έχει βρεθεί στη Νάξο

Υλικό: Χαλκός
Τόπος εύρεσης: Νοτιοανατολική Νάξος
Αρχαιολογικό Μουσείο Απειράνθου
ΠΚ ΙΙ 2700-2300 π.Χ.

Μόνο τέσσερα μεταλλικά αγγεία έχουν ανακαλυφθεί στις Κυκλάδες και μόνο ένα από αυτά προέρχεται από τη Νάξο, πρόκειται για ένα προχοίδιο από άγνωστη τοποθεσία^[1]. Δημιουργείται η εντύπωση […] ότι τέτοια μεταλλικά αντικείμενα αντιπροσώπευαν το ανώτατο άκρο στο φάσμα αξιών των Κυκλάδων και δεν αποθέτονταν συχνά σε τάφους, γι αυτό δεν είναι ορατά αρχαιολογικά. Μια σοβαρή επιπλοκή είναι ότι αυτά που ονομάζουμε αντικείμενα γοήτρου μπορεί να μην βρίσκονταν στην κορυφή της πυραμίδας των αξιών στα νησιά […]^[2].

---

[1] Broodbank 2009, 431

[2] Broodbank 2009, 431-432

Μαρμάρινο αντρικό ειδώλιο τύπου Πλαστήρα

Υλικό: Μάρμαρο

Τόπος εύρεσης: Νάξος (από κατάσχεση, άγνωστη τοποθεσία)

Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου

ΠΚ Ι Φάση Πλαστήρα (3000-2800 π.Χ.)

Στον τάφο 5 του Ακρωτηρίου Νάξου βρέθηκαν μαζί βιολόσχημα και τύπου Πλαστήρα ειδώλια και ανάλογη συνύπαρξη ομολογείται και από δεύτερο ταφικό σύνολο αγνώστης πάντως, προελεύσεως. Με βάση αυτά, πιθανολογείται παράλληλη ανάπτυξη των δύο τύπων (Δεβετζή 1992, 34)

Μαρμάρινη πηνιόσχημη πυξίδα (αγγείο με καπάκι)

Υλικό: Μάρμαρο

Τόπος εύρεσης: Σπεδός Νάξου

Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ (2700-2300 π.Χ.)

Οι μαρμάρινες πυξίδες είναι σπάνιο εύρημα  (έχει τυπολογικά παράλληλα μόνο στην Κέρο) ^[1]

---

[1] Renfrew 2009, 848

Ναξιακά Νομίσματα της Αρχαικής περιόδου (2 & 3): Οι Ναξιακοί στατήρες του 6ου π.Χ. αιώνα.

Από τα μέσα του 6^ου π.Χ[1]. αιώνα η Νάξος έκοψε τουλάχιστον δύο σειρές αργυρούς στατήρες (Αιγινήτικος σταθμητικός κανόνας) που εικόνιζαν (όπως και σχεδόν όλα τα μεταγενέστερα νομίσματα) τους συνδεδεμένους με τον Διόνυσο κανθάρους[2]. Η μία σειρά έφερε κάνθαρο, κισσοστεφανωμένο, κοσμημένο με σταφύλια εκατέρωθεν των λαβών. Στην πίσω πλευρά του νομίσματος εικονιζόταν και πάλι ένα έγκοιλο τραχύ τετράγωνο, χωρισμένο στα τέσσερα[3]. Η έτερη σειρά, έφερε κάνθαρο με σταφύλια εκατέρωθεν χωρίς στεφάνι από κισσό και παρόμοια πίσω πλευρά[4]. Ο Jameson[5] υποστήριξε ότι ο κισσοστεφανωμένος κάνθαρος ήταν νεότερος. Υπολόγισε την κοπή του αρχαιότερου πριν το 550 π.Χ. και του νεότερου περί το 500 π.Χ. Το 1962 ο Holloway[6] προσδιόρισε την κοπή του, χωρίς κισσό, κάνθαρου το δεύτερο μισό του 6^ου αιώνα και του κισσοστεφανωμένου το 490 π.Χ. υποθέτωντας ότι ο κισσός προστέθηκε για να τιμηθεί η νίκη των Ναξίων στην πρώτη περσική εκστρατεία, υπονοώντας παράλληλα, ότι οι Αθηναίοι αργότερα (478 π.Χ.) μιμήθηκαν τους ναξιώτες προσθέτωντας ένα στεφάνι ελιάς στην Αθηνά. Αντίθετα ο Kenneth[7] ότι ο κισσοστεφανωμένος κάνθαρος είναι αρχαιότερος του απλού, επαφιέμενος στη κατάσταση των δύο νομισμάτων και στην τεχνική κατασκευής που χρησιμοποιήθηκε.

---

[1] Σύμφωνα με την Σφυρόερα εκδόθηκαν στα μέσα του 6^ου π.Χ. αιώνα (Σφυρόερα 1997, 200-201)

[2] Ο όρος κάνθαρος αναφερόταν σε διάφορα αντικείμενα, Κάνθαρος, σύνφωνα με τον Αθηναίο (Αθηναίος, Δειπνοσοφισταί βιβλίο 15 [45-48]) ήταν ένα ποτήρι πόσεως κρασιού (επίσης Φρύνιχος, Κωμασταί 1) ή ένα πλοίο (Αριστοφάνης, Ειρήνη, 143) αλλά ο όρος μπορούσε μεταφορικά να αφορά έναν κεραμέα ή και ένα γυναικείο κόσμημα (Αντιφάνης, Βοιωτία, 4).  Σύμφωνα με το Λεξικό Liddle – Scott (1901) ο όρος μπορούσε ν α αφορά και το ψάρι που σήμερα ονομάζεται σκαθάρι, ένα έντομο που λατρέυεται στην Αίγυπτο (Αισχύλος, Απόσπασμα 232, Σοφοκλής, Απόσπασμα 173, Επίχαρης, παρά τω Σχολιαστ. Αριστοφάνους εις Ειρήνην, 72), ή σημείο στη γλώσσα του Αιγύπτιου θεού Άπις (Ηρόδοτος 3[28], Πλίνιος 8[71]. Για τα παραπάνω, βλέπε και Καλλίνη 2007, 30

Και άλλοι όροι προτείνονται από τους Henri Estienne – Charles Benoit Hase (Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας, τόμος 4),όροι που κυρίως σχετίζονται με το μέγεθος Ενδεικτικά,  Κανθάροι Αιτναίοι = Μεγάλοι υπό της Αίτνης, Κάνθαρου σκιά επί των φοβούμενων = τα μη άξια φόβου, επίσης κάνθαρος ως είδος ζώου (είδος ζώου παρά τας τίλφας το μέγεθος) κ.α.

[3] Head 1898, τόμος 1, 625

[4] Kenneth A Sheedy, The Wreath of Naxos and Some Thoughts on an Unwreathed Wreathed (?) Archaic Naxian Stater in ACANS, Journal of the numismatic assisiation of Australia, τ. 18, σελ 23

[5] Jameson R., Monnaies grecques antuques, Paris 1913, τ. 1, 303, εικ. 1305-1306

[6] Holloway R.R., The Crown of Naxos, American Numismatic Society, Museum Notes 10 (1962), 1-8

[7] Kenneth 2007, 23-26